Βάμβας, Νεόφυτος

(Χίος 1770 – Αθήνα 1855). Λόγιος και διδάσκαλος του Γένους. Φιλομαθής και ανήσυχη φύση, ο Β. άλλαζε τόπο εγκατάστασης σχεδόν συνεχώς έως τα σαράντα του χρόνια (Χίο, Σίφνο, Πάτμο, Βλαχία, Κωνσταντινού πολη, Παρίσι) για να παρακολουθήσει τα μαθήματα των πιο φημισμένων δασκάλων του καιρού του, του Δανιήλ Κεραμέα, του Δωρόθεου Πρώιου, του Αδαμάντιου Κοραή κ.ά. Μετά την επιστροφή του από το Παρίσι το 1811, ανέλαβε τη διεύθυνση της σχολής της Χίου, την οποία αναδιοργάνωσε ριζικά. Για πρώτη φορά στην Ελλάδα εισήγαγε στο σχολικό πρόγραμμα τη μουσική, τη ζωγραφική, τις ξένες γλώσσες και τα ναυτικά μαθήματα. Στο μεταξύ, αρχιμανδρίτης ήδη, είχε μυηθεί στη Φιλική Εταιρεία και πρωτοστάτησε στην επανάσταση της Χίου, μετά την καταστροφή της οποίας κατέφυγε στην Ύδρα και από εκεί στην Πελοπόννησο ως γραμματέας του Δημήτριου Υψηλάντη. Από το 1823 μέχρι το 1836 δίδαξε κατά σειρά στην Κεφαλονιά, στην Ιόνιο Σχολή της Κέρκυρας, στη Σύρο και στον Πειραιά. Το 1837 διορίστηκε καθηγητής της φιλοσοφίας στο νεοσύστατο Πανεπιστήμιο Αθηνών, θέση που διατήρησε έως τον θάνατό του. Τα συγγράμματά του είναι κυρίως διδακτικά εγχειρίδια: Ρητορική (1813), Στοιχεία φιλοσοφικής ηθικής (1818), Γραμματική (1821), Συντακτικόν (1828), Σημειώσεις εις λόγους του Δημοσθένους (1849), ΕγχειρίδιονΗθικής (1853), Φυσική και θεολογία και χριστιανική ηθική (1893). Ο Β. μετέφρασε επίσης στη νεοελληνική τα Ευαγγέλια και τις Πράξεις των Αποστόλων. Η μετάφραση αυτή, που εκδόθηκε από την αγγλική Βιβλική Εταιρεία (1838), προκάλεσε πολλές αντιδράσεις και επικρίσεις από μέρους των συντηρητικών λογίων και ιδίως του Κωνσταντίνου Οικονόμου του εξ Οικονόμων. Ο Β. απάντησε με μια σειρά αντεπικριτικών φυλλαδίων. Έλαβε επίσης μέρος με βίαια άρθρα και φυλλάδια στην έριδα γύρω από την ορθοδοξία ή μη του Θεόφιλου Καΐρη και στη διαμάχη περί του σκόπιμου ή μη της χειραφέτησης της Εκκλησίας της Ελλάδας από το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Ο διδάσκαλος του Γένους Νεόφυτος Βάμβας.